De slijtage aan autobanden is altijd een punt van aandacht geweest, omdat zij de veiligheid van jezelf en de andere weggebruikers garanderen. De Nederlandse overheid besteedt er daarom al jaren aandacht aan in de jaarlijkse APK. Het Europese bandenlabel werd geïntroduceerd om milieuvriendelijke banden te stimuleren. Daarnaast legt het de focus op het energieverbruik, geluidsoverlast en ook de veiligheid. Maar er is een aspect dat recent vaker besproken wordt en dat zijn de stofdeeltjes die worden uitgestoten door het gebruik van de auto’s.
Een auto die rijdt vervuilt namelijk niet alleen via de uitlaat. Er is een meer onzichtbare vervuiling die wordt veroorzaakt door het rijden zelf. Het accelereren, remmen en sturen veroorzaken een specifieke slijtage aan het wegdek, de banden en de remmen. Deze slijtage kunnen als microplastics en fijnstof in het milieu terecht komen. Maar hoe schadelijk is deze vervuiling en in hoeverre zijn autobanden hiervoor verantwoordelijk?
Microplastics
Microplastics zijn kleine deeltjes plastic tussen de 1 en 5 mm groot en zijn afkomstig van slijtage aan het wegdek, de autobanden, de remmen en het uiteenvallen van grotere stukken plasticafval door middel van erosie en fotochemische processen. Microplastics komen voor in de lucht, in het water en op het land.
Volgens het RIVM worden microplastics als ingrediënten in producten gebruikt, ontstaan ze door het uiteenvallen van zwerfafval en tijdens de productie en het gebruik van kunststof producten. Deze microplastics kunnen via het afvalwater dan in ons oppervlaktewater terecht komen. Plastic is door zijn goedkope en flexibele aard sinds de jaren ‘50 flink toegenomen. Door deze toename zien we in de huidige tijd grote hoeveelheden plastic in de oceanen, zeeën en rivieren. Daarnaast is plastic een grote bijdrager aan het zwerfvuil in de wereld. In Nederland komt elk jaar zo’n 17.300 ton aan microplastic vrij uit autobanden (autobandenslijtstof) volgens het RIVM. Dit is dus een goede kilogram per Nederlander. Echter zijn dit niet de gevaarlijkste deeltjes van microplastic: fijnstof. Volgens een vertegenwoordiger van Vredestein is het overgrote deel van al het bandenslijtstof namelijk groter dan 10 µm.
Het RIVM stelt daarbij dat microplastic een zeer divers materiaal is, waardoor het moeilijk is om te stellen bij welke concentraties microplastic invloed hebben op het ecosysteem. Een belangrijke factor hierbij is de grote van het microplastic en de chemische samenstelling.
Fijnstof: de allerkleinste deeltjes vervuiling
Fijnstof zijn deeltjes of druppeltjes in de lucht zoals stof, vuil, roet of rook. Fijnstof kan groot genoeg zijn om met het blote oog te zien, maar het probleem zit in de kleinste deeltjes. Deze deeltjes zijn zo klein dat ze alleen met een elektronenmicroscoop kunnen worden gedetecteerd. Er is fijnstof dat rechtstreeks wordt uitgestoten zoals door bouwplaatsen, onverharde wegen, velden, schoorstenen of branden. Maar de meeste fijnstof wordt veroorzaakt door complexe chemische reacties in energiecentrales, uitstoot van industrieën en de uitlaatgassen en door het gebruik van auto’s. Hierbij kan je denken aan fijnstof zoals zwaveldioxide en stikstofoxiden.
Fijnstof varieert in omvang van 10 micrometer (10 µm) tot 1 micrometer (ter vergelijking: een menselijke haar heeft een diameter van ongeveer 70 micrometer). Hoe kleiner een deeltje fijnstof, hoe dieper het in ons lichaam kan doordringen en hoe meer gezondheidsproblemen het kan veroorzaken. Het gaat dan om fijnstof dat niet met het blote oog te zien is en slechts 2,5 µm tot 1 µm meet. Deze deeltjes kunnen problemen aan de longen en het hart veroorzaken zoals onregelmatige hartslag, een hartaanval, astma, verminderde longfunctie en andere ademhalingsproblemen.
Onderzoek toont aan dat de astma van één op de vijf kinderen in Nederland gerelateerd is aan luchtvervuiling door het verkeer. In Nederland is astma de meest voorkomende chronische ziekte onder kinderen, ongeveer 100.000 kinderen tot vijftien jaar hebben hier last van. Jaarlijks overlijden 11.000 mensen in Nederland aan de gevolgen van luchtverontreiniging en we leven erdoor gemiddeld negen maanden korter.
Een lichtpuntje aan de horizon wat betreft fijnstof en het wegvervoer is dat in de periode van 1990 tot 2015 de uitstoot van fijnstof met 60% verminderd is. Dat terwijl het verkeer op de wegen alleen maar is toegenomen.
Fijnstof in relatie tot autobanden
Het wegverkeer draagt echter nog steeds aanzienlijk bij aan de fijnstof in de lucht. De bijdrage van wegverkeersgerelateerde niet-uitlaatemissies (slijtage) aan de totale PM10-emissies in Nederland is circa 10%, waarvan naar schatting 45% door slijtage aan het wegdek, 35% wordt veroorzaakt door bandenslijtage, en 20% door remslijtage.
In 2017 werd er in Nederland 40.700 ton fijnstof uitgestoten, waarvan 10% afkomstig is van niet-uitlaatemissies. Aangezien 35% hiervan door autobanden wordt veroorzaakt betekent dit dus 3,5% van 40.700 ton, ofwel 1.420 ton aan fijnstof.
Na de uitlaatemissies van het wegverkeer à 11.300 ton (6,8 PM10 + 4,5 PM) draagt de slijtage aan de wegen, de autobanden en de remmen dus bij aan deze uitstoot. Het is op dit moment echter niet duidelijk hoeveel van deze fijnstof binnen de meest schadelijke categorie van 2.5 tot 1 µm valt.
Veel besproken Engels onderzoek naar bandenslijtage en microplastic
Een onderzoek van het Engelse onderzoeksteam Emissions Analytics haalde recentelijk het nieuws met het onderzoeksresultaat dat vervuiling door bandenslijtage 1.000 keer erger is dan de uitlaatemissies van een auto. Een snelle berekening en een vergelijking met het RIVM laat zien dat hun uitkomst niet kan kloppen. De publicatie stelde dat de banden van de testauto tot 5.8 g vervuiling per afgelegde kilometer veroorzaken. De Nederlander rijdt gemiddeld 13.000 km per jaar, dus volgens het onderzoek kunnen we hieruit een totaal gemiddelde afleiden van 75,4 kg bandenslijtstof per jaar afleiden. Dat is maar liefst 75 keer zoveel als het onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu heeft berekend.
In relatie tot de levensduur van autobanden (gemiddeld 40.000 km per band) zou dit 58 kg per band aan veroorzaakte vervuiling betekenen: 5 keer zoveel als het gewicht van de zwaarste autoband! Dit is natuurlijk onmogelijk, behalve als de autoband zelf rubber regenereert.
Er wordt gespeculeerd dat een autoband maximaal 20% van zijn gewicht verliest voordat deze vervangen moet worden. De zwaarste autoband weegt 15 kilo, wat betekent dat de zwaarste autoband maximaal 3 kilo rubber verliest voordat deze vervangen moet worden (voor de lichtste band is dit maximaal 1.3 kilo). Dit is 19x minder dan wat het onderzoek van Emissions Analytics heeft berekend.
Dat autobanden 1000x vervuilender zijn dan de uitlaatgassen van de auto klopt dus niet. Echter komt er wel microplastic en fijnstof vrij door slijtage aan de banden tijdens het gebruik van de auto. Gelukkig kan dit beperkt worden!
Waardoor slijten banden sneller en produceren ze meer fijnstof?
De belangrijkste redenen zijn onderhoud, gebruik en uiteraard de kwaliteit van de autobanden. Met een correct gebruik en onderhoud van je autobanden voorkom je vroegtijdige slijtage. Denk hierbij aan een onjuiste bandenspanning, niet of te weinig rouleren van je banden, een onjuiste wieluitlijning en een versleten vering.
Bandenspanning
Een incorrecte bandenspanning beïnvloedt de prestaties van je auto. Een te lage bandenspanning kan het brandstofverbruik met 3% verhogen; en de band slijt oneven. Met een te hoge bandenspanning slijt de band meer in het midden. Zowel een te lage als te hoge bandenspanning vermindert de levensduur van jouw autobanden.
Volgens de ANWB rijdt 60% van de auto’s met een verkeerde bandenspanning- het loont dus de moeite om de bandenspanning vaker te controleren. Wij raden aan om deze te controleren met een drukmeter omdat bij een moderne radiaalband de wand van de band pas bij 1,5 bar zichtbaar slap staat.
Rouleren van de autobanden
Ook moet je de banden tijdig onderling omwisselen, zodat de voorste twee banden niet veel sneller slijten dan de achterste twee. Bij een voorwielaangedreven auto is de voorkant zwaarder dan de achterkant. De voorwielen zijn de "aangedreven wielen", wat betekent dat ze de auto over de weg trekken. De achterbanden van een voorwiel aangedreven voertuig zijn in feite vrij rollend. Hierdoor slijten ze minder snel dan de voorbanden. Een auto met achterwielaandrijving verslijt zijn achterbanden sneller dan zijn voorbanden, omdat de aandrijfwielen zich aan de achterkant van de auto bevinden. De meeste autofabrikanten raden aan om uw banden elke 10.000 tot 12.000 kilometer te wisselen. Laat dit jaarlijks doen bij de garage, terwijl je bijvoorbeeld wisselt naar zomerbanden, of wanneer je de olie ververst.
Correcte wieluitlijning
Een incorrecte wieluitlijning kan de grootste veroorzaker van voortijdige bandenslijtage zijn. De term "wieluitlijning" is in sommige opzichten een lastige term. De feitelijke uitlijning van jouw wielen is een mechanische aanpassing aan de auto waardoor de wielen zo worden afgesteld dat ze zo soepel mogelijk over de weg rollen. Wieluitlijning bestaat uit het aanpassen van de hoeken van de wielen, zodat ze evenwijdig aan elkaar en loodrecht op de grond staan. Een onjuiste uitlijning zorgt ervoor dat de binnenkant van de band zeer snel verslijt terwijl de buitenkant bijna nieuw blijft.
De vering
Een andere oorzaak voor bandenslijtage kan een versleten vering zijn. Deze kan ervoor zorgen dat je banden ongelijk en te snel slijten. De auto kan letterlijk over de weg stuiteren, wat niet alleen erg oncomfortabel is, maar ook erg slecht voor de banden.
Kwaliteit van de banden
In het algemeen kunnen we ook stellen dat een betere kwaliteit band veel minder fijnstof produceert. Een band gaat gemiddeld tussen de 25.000 en 50.000 km mee. Een premium band gaat rond de 44.000 kilometer mee. Goedkope banden halen vaak slechts 36.000 km, dat is zo’n 20% minder. Banden in de middenklasse gaan gemiddeld 41.300 kilometer mee. Als we een topklasse band van Michelin vergelijken met de slechtste economyband van het Chinese Nankang, zien we dat een Nankang maar liefst 25% minder lang meegaat en dus veel meer fijnstof veroorzaakt.
Elektrische auto: een zwaargewicht
Elektrische auto’s zijn niet alleen zwaarder dan benzineauto’s, maar hebben ook een andere gewichtsverdeling. De batterijen bevinden zich namelijk onder de stoelen. Dit betekent dat er aan de voorkant niet zoveel gewicht is als bij een benzineauto. Benzineauto’s hebben de motor meestal voorin zitten waardoor de auto een gewichtsverdeling van 70:30 heeft. In een elektrische wagen zoals de Honda-e is de tractiebatterij gelijkmatig onder de vloer geplaatst, wat een perfecte 50:50 gewichtsverdeling geeft. Dit lage zwaartepunt betekent dat alle banden dezelfde hoeveelheid grip en remvermogen hebben waardoor de slijtage gelijkmatiger is- zonder uitschieters zoals banden die tractie verliezen door een slechte gewichtsverdeling; de zogenaamde gierende banden.
Een bijkomend voordeel is dat de elektrische auto minder fijnstof door remmen produceert. Bij het regeneratief remmen gaat de elektrische motor namelijk als een dynamo werken waardoor er elektriciteit wordt opgewekt en de wielen worden afgeremd zonder gebruik te maken de remmen. Dit resulteert in minder fijnstof afkomstig van de remmen.
De milieuvriendelijke elektrische auto is een zwaargewicht vanwege de tractiebatterij. Het hogere gewicht van de elektrische auto vereist dat ze banden met sterkere zijwanden hebben. Worden er geen speciale banden gebruikt dan kunnen de banden maar liefst 30% sneller slijten.
Door het extra gewicht van de elektrische auto’s moeten de banden een andere bandholte hebben zodat het loopvlak contact houdt met de weg. Het loopvlak is belangrijk omdat de grip de rolweerstand van de auto bepaalt, en de rolweerstand is belangrijk omdat een lagere rolweerstand tot minder slijtage zal leiden. De meeste autofabrikanten zijn alle jaren bezig met de ontwikkeling van autobanden met optimale prestaties voor elektrische auto’s. Deze prestaties kunnen we vergelijken met het Europese bandenlabel. Daarop staat namelijk de brandstofefficiëntie (linksboven op het label) vermeldt, waarvan 20% bepaalt wordt door de rolweerstand. Elke 6% minder rolweerstand levert 1% energiebesparing op. Deze brandstofefficiëntie wordt uitgedrukt met de bekende letters A t/m G, waarbij het verschil tussen klasse G en klasse A een vermindering in het brandstofverbruik van maximaal 9% betekent - een energiebesparing van 1.5%.
De inzet van bandenfabrikanten op de elektrische auto
De grootste bandenfabrikanten zijn al tijden bezig met het ontwikkelen van autobanden voor de elektrische auto. Ze richten zich hierbij op minder rolweerstand en stillere banden. Het is belangrijk voor een elektrische auto om autobanden te hebben die zo stil mogelijk zijn te hebben aangezien deze het enige geluid produceren als de auto rijdt. Zo heeft Michelin de Energy E-V, die een lagere rolweerstand en een lichtgewicht karkas heeft. De band produceert 40% minder geluid en de rolweerstand is 20% lager. Volgens het Europese bandenlabel heeft de band een energie-efficiënte van de A-Klasse.
De Conti.eContact van Continental verlaagt de rolweerstand eveneens met 20% door de nieuw ontwikkelde Green Chili-compound, die “vermindert de interne wrijving van de deeltjes en polymeren”. Volgens het Europese bandenlabel heeft de band eveneens een energie-efficiënte van de A-Klasse.
De elektrische auto wint steeds meer terrein en duwt alle bandenfabrikanten in de richting van het ontwikkelen van de meest efficiënte autobanden. Dit zorgt ervoor dat de elektrische auto steeds minder fijnstof produceert tijdens het rijden.
Tot slot
Er zijn nogal wat uiteenlopende verhalen over de slijtage aan autobanden, maar afgaand op het onderzoek van de RIVM produceert een Nederlander gemiddeld 1 kilo aan autobandenslijtstof per jaar. Het gaat dan over alle stukjes slijtstof dus deeltjes van enkele millimeters die niet zo schadelijk zijn als fijnstof, tot fijnstofdeeltjes. Het is niet zeker hoeveel procent van deze kilo uit de schadelijkste deeltjes bestaat. Er wordt op dit moment nog veel onderzoek gedaan naar de relatie van autobanden en fijnstof.
We kunnen wel stellen dat een band maximaal 20% van zijn gewicht verliest voordat deze vervangen wordt. Dit ligt dus tussen de 1.3 voor de lichtste en 3 kilo voor de zwaarste autoband. Dit is wel een degelijk verschil met de 58 kilo die door Emissions Analytics werd berekend.
We kunnen concluderen dat het investeren in premium banden niet alleen belangrijk is voor de ritten in de auto, maar ook voor de luchtkwaliteit. Daarnaast is het noodzaak voor iedere automobilist de bandenslijtage te verminderen door de banden op de juiste spanning te houden, om voor en achter tijdig te wisselen en ze uit te lijnen. Als je daarnaast ook nog een rustige rijstijl hanteert en de auto niet overbelast, dan weet jij zeker dat jouw fijnstofuitstoot tot een minimum wordt beperkt!
Auteursrecht/Fair use
Wij geven toestemming om de infographics op deze pagina vrijblijvend te gebruiken. Mocht u hier gebruik van willen maken vragen wij u vriendelijk om een referentie te geven aan de makers van deze infographic en deze pagina: Oponeo.nl. Op die manier kunnen de lezers meer leren over de automotive industrie.