Het leek een spannende wedstrijd te worden, de auto op waterstof versus de auto die volledig op elektriciteit rijdt. Totdat de spanning een desastreuze wending nam. In Sandvika, vlak bij Oslo, ontplofte medio 2019 een hogedruktank bij een tankstation voor waterstofauto’s. Twee automobilisten raakten lichtgewond door de drukgolf, maar dit had compleet anders af kunnen lopen met de waterstof die onder hoge druk opgeslagen is in de tanks. Wat betekent dit voor de race tussen de waterstofauto en de EV?
Een stapje terug: wat gebeurde er nou in Sandvika?
In juni 2019 is een hogedruktank in Sandvika gaan lekken, waardoor een explosie ontstaan is. Hoe het gas uiteindelijk in aanraking gekomen is met een vonk of andere vorm van ontsteking, is onbekend. Omdat de opslagtanks niet bij de vulpunten zelf liggen, maar op een aparte plek bewaard worden met een sterke muur om drukgolven en omvangrijke explosies te voorkomen, is de schade door de explosie beperkt gebleven.
De schade voor het imago van de waterstofauto is een ander verhaal. In dit filmpje is duidelijk te zien hoe de hulpdiensten op afstand blijven. Ook heerste er veel angst bij de omwonenden, die eigenlijk geen idee hadden wat de risico’s waren. Dat er een expert uit Denemarken ingevlogen moest worden om de risico’s voor andere stations te bepalen, is uiteraard ook een teken aan de wand.
Is waterstof zo ontzettend gevaarlijk?
Waterstof is gevaarlijk omdat waterstofgas licht ontvlambaar is. Het heeft een simpel vonkje nodig om direct te ontvlammen. Nu is waterstofgas per definitie al licht ontvlambaar, maar het wordt niet in ‘gewone’ toestand opgeslagen in de tanks. Het wordt onder hoge druk opgeslagen, waardoor het risico op een explosie nog veel groter wordt.
Is waterstofgas daarmee direct een groot risico? Technisch gezien niet, aangezien bekend is wat de eigenschappen en de risico’s zijn. Maar wanneer speciaal ontworpen tankstations exploderen ondanks alle voorzorgsmaatregelen, dan kun je je alleen maar voorstellen waarom mensen géén waterstof onder hoge druk in de woonwijk willen hebben.
Hoe gaat het nou eigenlijk met die waterstofauto’s?
De waterstofauto heeft de wereld nog niet overgenomen. En met het huidige aanbod aan waterstofauto’s en het aantal auto’s op waterstof op de weg, kunnen we gerust stellen dat dit ook niet op korte termijn gaat gebeuren. De waterstofauto heeft het namelijk compleet verloren van de elektrische auto op dit moment. Meer dan 20.000 elektrische auto’s op de Nederlandse wegen in 2018 tegen 13 auto’s op waterstof, het zijn cijfers die genoeg zeggen. Zeker wanneer we het aantal modellen op waterstof op een (bijzonder klein) rijtje zetten: de Nexo en de Mirai. Daarnaast zijn er veel ontwikkelingen, maar weinig veranderingen voor de Nederlandse markt.
Natuurlijk is dit niet alleen te wijten aan de explosie in Noorwegen. Het matige (of volledig uitgebleven) succes van de waterstofauto heeft te maken met onduidelijkheden, drempels, een te laag aantal waterstoftankstations en de enorme kosten die verbonden zijn aan de waterstofauto. Laten we deze factoren eens op een rijtje zetten.
Onduidelijkheden: EV versus waterstofauto
Op het gebied van onduidelijkheden verliest de waterstofauto het van de auto’s met verbrandingsmotor en de EV. Vraag een gemiddeld persoon naar de werking of aard van elektriciteit of fossiele brandstoffen en er komt een antwoord binnen een paar seconden. Vraag vervolgens dezelfde persoon naar de werking van een waterstofauto en de kans is groot dat het antwoord uitblijft of er hoogstens een onsamenhangend verhaal komt.
Waterstof is relatief onbekend. Er zijn zelfs mensen die niet weten of waterstof zelf schadelijk is, of het ontvlambaar is of hoe het gewonnen kan worden. Hoe waarschijnlijk is het dan dat deze mensen ervoor kiezen om kind en partner in een waterstofauto te zetten?
Drempels: EV versus de waterstofauto
Wanneer we het hebben over de drempels, dan hebben we het over de technologische uitdagingen die er nog zijn voor een bepaalde techniek de wereld kan veroveren. Ook hier verliest waterstof keihard terrein. Op dit moment is het bijvoorbeeld zelfs zo dat een bus op groene waterstof 3.8x zoveel CO2 uitstoot per kilometer als een bus op grijze waterstof. Juist ja, de grijze variant is vriendelijker voor het milieu dan de groene variant.
Dit heeft alles te maken met de manier waarop de waterstof gewonnen wordt, getransporteerd moet worden en opgeslagen kan worden om zo aangeboden te worden aan de mensen die op waterstof willen rijden. De techniek is nog lang niet waar het moet zijn om waterstof groen en rendabel te maken, waardoor rijden op waterstof allerminst aantrekkelijk is op dit moment.
Voor de elektrische auto gaat die vlieger niet op. Integendeel zelfs, dankzij de vele testen, ontwikkelingen en innovaties neemt de levensduur van de accu toe, groeit de actieradius van de gemiddelde elektrische auto en kan er nu zelfs groen geladen worden.
Tankstations: EV versus de waterstofauto
Over tanken gesproken: de waterstofauto verliest weer eens punten. We hebben vier vulpunten in Nederland en er moeten er maar liefst elf bijkomen. Dat betekent dat er binnenkort vijftien vulpunten zijn op een slordige 18 miljoen mensen. Zie jij jezelf al in de rij staan wanneer iedereen kiest voor een waterstofauto?
Elektrisch laden? Dat is écht geen uitdaging meer. Nederland telt meer dan 48.000 laadpalen. Bij meer dan 280 stations kan snel geladen worden. Alleen het aantal snellaadstations is dus al meer dan 18x zo hoog als het aantal waterstofstations.
Én dat is niet alles. Heb jij een elektrische auto en wil je graag de auto laden wanneer je slaapt of aan het werk bent? Dan heb je tegenwoordig meestal genoeg aan een simpele type 2-laadkabel. Of je investeert in een laadstation thuis of op het werk waardoor je direct helemaal klaar bent en aanzienlijk sneller kunt laden zonder eerst een separate groep aan te leggen om de piekvraag op te vangen tijdens het laden van de EV.
Kosten: EV versus de waterstofauto
De Toyota Mirai komt met een prijskaartje van een slordige € 80.000 (zonder opties). Bij de Hyundai IX35 kunnen we het prijsverschil nog beter zien. Deze moest € 150.000 kosten, maar de prijs werd uiteindelijk € 67.000 omdat de productie opgeschroefd werd. Prima, maar koop je een IX35 met brandstofmotor, dan is de prijs € 25.000. Dat is een verschil van € 42.000 en voor meer dan veertigduizend euro heb je dan een auto die je nergens kunt vullen omdat er te weinig laadpunten zijn.
Daarnaast verliest de waterstofauto het nog verder wanneer we kijken naar de opties op het tweedehands vlak. Het beperkte aantal waterstofauto’s in Nederland zorgt ervoor dat het aanbod op de tweedehandsmarkt klein is. Ook omdat de zakelijke vloot nooit de stap naar waterstof gezet heeft. De zakelijke rijder koos voor elektrisch en vaak op basis van lease. Al deze modellen zijn nu op de tweedehandsmarkt beschikbaar. Dealeronderhouden elektrische auto’s tegen scherpe prijzen, waardoor de EV beschikbaar wordt voor iedereen. In tegenstelling tot de waterstofauto waar een tweede hypotheek voor nodig is in een gemiddeld huishouden.
Het aanbod: EV versus de waterstofauto
Wanneer we op zoek gaan naar een nieuwe auto, dan kijken we niet alleen naar de brandstof. We kijken ook naar de prijs, het model, de ruimte en in zeldzame gevallen zelfs de kleur. Dit is waar de waterstofauto de nekslag krijgt. Er is een handjevol modellen op de markt, die voor de meeste automobilisten lang niet alle eigenschappen hebben, én niet binnen de prijsrange liggen waarbinnen gezocht wordt.
Kijken we naar de elektrische auto, dan vinden we nu al een breed aanbod aan nieuwe stadsauto’s onder de € 30.000, maar we hoeven niet ver omhoog in prijs om de grotere modellen te vinden voor iedereen die niet middenin de Randstad woont. Sterker nog, met de Ford Mustang Mach-E (vermoedelijk rond de € 50.000 bij introductie) kun je volledig de blits maken én boodschappen doen terwijl je van Groningen naar Middelburg rijdt zonder ergens bij te moeten laden.
En daar blijft het niet bij. De lijst met elektrische auto’s die nu al op de markt zijn, is lang. Maar aangezien nu écht alle autofabrikanten op de elektrische aandrijflijnen inzetten, innoveren en ontwikkelen, kunnen we vanaf 2020 echt ons hart ophalen. Wat te denken van de Mini Electric, de BMW IX3, of de Tesla Cybertruck die helemaal niet meer op een auto lijkt? Nou ja, als Tesla zich ditmaal wel aan de planning kan houden, want deze moet in 2021 op de markt komen. Een prijs is uiteraard nog niet bekend gemaakt.
De toekomst: gaat de waterstofauto een comeback maken?
We mogen niet vergeten dat de ontwikkelingen op het gebied van de waterstofauto’s gewoon door blijven lopen en dat er grote stappen gezet worden. Explosies zoals in Sandvika brengen meer kennis waarmee gewerkt kan worden. De waterstofauto is geen doodgeboren kindje, maar we moeten tegelijkertijd toegeven dat een gelopen race lastig te winnen is. De elektrische auto zit immers al stevig in het zadel.
En dan wordt een comeback maken wel heel erg lastig. Autofabrikanten zien immers dat de EV’s goed verkocht worden en dat de gemiddelde automobilist de voordelen van de elektrische auto kent en zelf in wil zetten om ook te profiteren. Over de waterstofauto hangt een mist, mede dankzij het matige imago. Er zijn dan ook weinig autofabrikanten die hier nog vol mee aan de slag gaan, al gaat Audi nu juist inzetten op waterstof met de Audi h-tron om koploper te worden op deze markt. Tja, als je Tesla niet kunt verslaan op hun eigen markt, dan verander je de focus toch gewoon?
Op dit moment is alles in het voordeel van de elektrische auto. De infrastructuur is klaar om overal in Nederland te laden. Met de vele snelladers die nu ook thuis en op het werk geïnstalleerd kunnen worden – met belastingvoordeel voor de werkgever – en de laadkabels die gewoon in elk stopcontact gebruikt kunnen worden, is de actieradius steeds minder belangrijk. Tenzij je meer dan 200 kilometer moet rijden om op het werk te komen, maar die kans is wel heel erg klein in Nederland.
Hoe groen is de toekomst van onze mobiliteit met waterstof en elektrisch rijden?
De waterstofauto komt nu nog niet aan bod wanneer het gaat om groene mobiliteit. Grijze waterstof gaat gepaard met veel CO2-uitstoot, groene waterstof heeft zoveel handelingen nodig dat het ook pas een alternatief wordt wanneer de fossiele brandstoffen volledig opgebruikt zijn.
Dan komen we bij de EV terecht en daar lopen de meningen uiteen. Om je alvast te helpen bij de volgende discussie waarin je belandt op een verjaardag: de directe CO2-uitstoot van een EV is 0, omdat er geen enkele CO2 uitgestoten wordt door de motor tijdens het aandrijven van de auto zelf. De indirecte uitstoot van de EV is hoger. De elektriciteit moet opgewekt worden immers, en de meeste stroom in Nederland komt nog steeds van kolen en gas. Laad jij je auto op met groene stroom, dan mag je een streep door deze factor zetten. Rijd je op grijze stroom, dan is de CO2-uitstoot alsnog ruim 30% lager dan wanneer je op fossiele brandstoffen zou rijden. Daarnaast zijn de elektrische auto’s zwaarder dan de auto’s op fossiele brandstof, waardoor er wellicht extra fijnstof wordt geproduceerd door de autobanden tijdens het rijden. Echter wordt er hard gewerkt aan nieuwe type banden voor elektrische auto’s waardoor dit af moet nemen. Niet perfect, wel aanzienlijk beter dus, zeker wanneer je in de toekomst iets vaker groen tankt.
Ha, maar dan komt de accu en die is helemaal niet groen!
Er zijn ontzettend veel onjuistheden online geplaatst over de accu van de elektrische auto. Deze zou de EV grijzer maken dan de benzine- of dieselauto en zou véél meer energie kosten dan de productie van een ‘normale’ accu. Gelukkig heeft het TNO hier ook onderzoek naar gedaan en kunnen we concrete cijfers noemen: vanaf 39.000 kilometer is de EV milieuvriendelijker dan een auto op fossiele brandstoffen (Afhankelijk van tal van variabelen, waaronder type, rijstijl en grootte van de auto). Met een gemiddelde levensduur boven de 200.000 kilometer is er dus duidelijk voordeel, ondanks dat er extra accu’s geproduceerd moeten worden. Zeker wanneer je de toename in levensduur meeneemt in de berekeningen.
Conclusie: de waterstofauto komt onze oprit nog even niet op
De waterstofauto is een spannend traject met tal van hindernissen die nog overwonnen moeten worden. Op het gebied van opslag, transport, prijs en veiligheid is nog aardig wat te doen voordat de EV de hete adem van de waterstofauto in de nek kan voelen. Als dat moment zich überhaupt ooit voor gaat doen, want de EV heeft inmiddels een enorme voorsprong opgebouwd.